مقدمه

در عصر دیجیتال، نیاز روزافزون به روش‌های احراز هویت دقیق و سریع احساس می‌شود.

اگر در گذشته استفاده از پاسپورت بیومتریک و زیرساخت‌های RFID تنها در گیت‌های فرودگاهی و مراکز کنترل مرزی رایج بود، امروزه با در دسترس بودن گوشی‌های هوشمند مجهز به دوربین و NFC، این فناوری آن‌قدر هم پرهزینه و پیچیده نیست که تصور می‌شد.

در واقع، ترکیب تراشه‌ی بیومتریک پاسپورت با تست زنده‌بودن (Liveness Test) می‌تواند با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه، امنیتی در حد استانداردهای فرودگاهی را برای سامانه‌های KYC فراهم کند.

تراشه‌ی بیومتریک پاسپورت و NFC گوشی‌های هوشمند

پاسپورت‌های الکترونیکی (ePassport) دارای تراشه‌ی RFID هستند که اطلاعات هویتی و در بعضی کشورها اطلاعات بیومتریک فرد (مانند عکس چهره یا اثر انگشت) را ذخیره می‌کند.

در گذشته، برای خواندن این تراشه‌ها نیاز به دستگاه‌های مخصوص و پرهزینه‌ای بود؛ اما امروزه بسیاری از گوشی‌های هوشمند به فناوری NFC مجهز شده‌اند و می‌توانند با یک اپلیکیشن مناسب، به‌راحتی اطلاعات رمزنگاری‌شده‌ی موجود در پاسپورت را بخوانند.

در این حالت، علاوه بر کاهش هزینه‌ی خرید و نگهداری سخت‌افزارهای تخصصی، فرایند احراز هویت نیز به‌صورت آسان‌تر و در دسترس‌تری انجام می‌شود.

تست زنده‌بودن (Liveness Test) با دوربین موبایل

یکی از چالش‌های تشخیص هویت از طریق عکس یا ویدئوی ساده، امکان جعل و دستکاری آن است.

اما تست زنده‌بودن (Liveness Test) با بهره‌گیری از دوربین گوشی و پردازش تصویر هوشمند، اطمینان می‌دهد که شخص واقعاً در لحظه‌ی احراز هویت حضور دارد.

⦁ تشخیص حرکات طبیعی (پلک زدن، خندیدن، حرکت سر): دوربین جلو می‌تواند این حرکات را با دستورالعمل‌های برنامه (مثلاً «الان سرتان را به چپ بچرخانید») شناسایی کند.

⦁ استفاده از فیلترهای نوری یا مادون قرمز (در صورت موجود بودن در برخی گوشی‌ها): این قابلیت موجب تمایز تصاویر زنده با عکس یا ویدئوی از پیش ضبط‌شده می‌شود.

⦁ تحلیل عمق چهره: برخی تلفن‌های همراه دارای دوربین سه‌بعدی یا حسگرهای پیشرفته هستند که می‌توانند ساختار سه‌بعدی صورت را بسنجند و هرگونه ماسک یا تصویر دوبعدی را تشخیص دهند.

مزیت مهم این شیوه در آن است که تقریباً تمامی دستگاه‌های موبایلی رده‌متوسط به بالا از دوربین‌هایی با کیفیت کافی برخوردارند و نیازی به تجهیزات پیچیده‌ی جانبی نیست.

چرا این ترکیب از روش‌های سنتی ارزان‌تر و دقیق‌تر است؟

.1 کاهش هزینه‌ی سخت‌افزاری

در روش‌های پیشین، سازمان‌ها برای بررسی پاسپورت الکترونیکی به دستگاه‌های Reader گران‌قیمت یا ماشین‌های ثابت نیاز داشتند.

امروزه یک گوشی هوشمند مجهز به NFC، عمده‌ی کار را انجام می‌دهد و تنها با نصب یک اپلیکیشن مناسب، بدون نیاز به خرید تجهیزات سنگین، اطلاعات پاسپورت را می‌خواند.

همچنین تست زنده‌بودن با دوربین دستگاه اجرا می‌شود.

.2 چندمنظوره بودن گوشی هوشمند

گوشی موبایل را می‌توان علاوه بر تست هویت، برای بسیاری از خدمات دیگر نیز به‌کار برد.

بنابراین سرمایه‌گذاری روی گوشی‌های مجهز به NFC و دوربین باکیفیت، توجیه اقتصادی بالاتری نسبت به خرید دستگاه‌های تک‌منظوره دارد.

.3 سرعت و دقت بیشتر

روش‌های سنتی KYC اغلب بر ارسال عکس از مدارک، مقایسه‌ی چشمی و تماس ویدئویی استوار است که نه‌تنها زمان‌بر، بلکه مستعد خطای انسانی است.

اما فناوری پاسپورت بیومتریک به‌شکل خودکار و رمزنگاری‌شده احراز هویت را انجام می‌دهد، و تست زنده‌بودن نیز احتمال جعل را به حداقل می‌رساند.

نتیجه آن است که زمان انتظار و درصد خطا هر دو کاهش می‌یابند.

.4 یکپارچه‌سازی با سامانه‌های دیجیتال

بسیاری از بانک‌ها، مؤسسات مالی و سامانه‌های خدمات دولتی اکنون اپلیکیشن‌های اختصاصی یا وب‌سرویس دارند.

با استفاده از امکانات NFC و دوربین در همان اپلیکیشن‌ها، فرایند تشخیص هویت به‌صورت کاملاً یکپارچه اتفاق می‌افتد.

داده‌های بیومتریک به‌شیوه‌ی امن منتقل شده و با تراشه‌ی پاسپورت مقایسه می‌شود.

کاربردهای عملی در بانکداری و سایر خدمات

.1 مؤسسات مالی و بانک‌ها

⦁ افتتاح حساب ارزی یا بین‌المللی: به‌سادگی با قرار دادن پاسپورت روی پشت گوشی برای خواندن تراشه‌ی RFID و انجام تست زنده‌بودن، بخش زیادی از مراحل KYC خودکار می‌شود.

⦁ درخواست تسهیلات: هویت متقاضی به‌شکل دقیقی تأیید می‌گردد و ریسک کلاهبرداری کاهش می‌یابد.

.2 صنعت گردشگری و خدمات مسافرتی

⦁ رزرو هتل و تهیه‌ی بلیت: احراز هویت سریع و قابل اطمینان مسافران بدون نیاز به مراجعه‌ی حضوری یا ارائه‌ی مدارک چاپی متعدد.

⦁ خدمات VIP و Lounge در فرودگاه: بررسی سریع و مطمئن هویت برای دسترسی به تسهیلات ویژه.

.3 سازمان‌های دولتی

⦁ احراز هویت در سامانه‌های الکترونیکی: از اپلیکیشن دولتی تا سایت‌های رسمی، می‌توان با یک موبایل، پاسپورت را اسکن و مراحل امنیتی را تکمیل کرد.

⦁ کاهش جعل مدارک: دسترسی تقلبی به خدمات دولتی کمتر می‌شود چون تنها پاسپورت معتبر و زنده‌بودن فرد تأیید خواهد شد.

.4 شرکت‌های بزرگ و بخش منابع انسانی

⦁ در جذب نیروهای دورکار یا بین‌المللی، ممکن است نیاز به تأیید هویت افراد باشد. پاسپورت الکترونیکی و تست زنده‌بودن در اینجا راهگشا است.

چالش‌ها و ملاحظات پیاده‌سازی

.1 توسعه‌ی اپلیکیشن تخصصی

لازم است اپلیکیشنی طراحی یا سفارشی‌سازی شود تا ضمن خواندن صحیح تراشه‌ی پاسپورت از طریق NFC، فرایند تست زنده‌بودن را نیز مدیریت کند.

این موضوع نیازمند همکاری با توسعه‌دهندگان مجرب است.

.2 استانداردها و حریم خصوصی

داده‌های پاسپورت و بیومتریک حساس هستند و باید مطابق قوانین حفظ حریم خصوصی ذخیره و پردازش شوند.

رعایت مقررات ملی و بین‌المللی (مانند GDPR) ضرورت دارد.

.3 آموزش کاربران

ممکن است همه کاربران یا مشتریان در ابتدا با نحوه‌ی استفاده از موبایل برای اسکن پاسپورت آشنا نباشند.

یک راهنمای ساده درون اپلیکیشن، ارائه‌ی ویدئوهای آموزشی کوتاه یا پشتیبانی آنلاین، می‌تواند تجربه‌ی کاربری را بهبود بخشد.

نتیجه‌گیری

ترکیب فناوری پاسپورت بیومتریک با تست زنده‌بودن، ابزاری قدرتمند برای احراز هویت است که پیش‌تر در مراکز مرزی و فرودگاه‌ها مورد استفاده بود؛ اما امروزه با قابلیت‌های گوشی‌های هوشمند (NFC و دوربین پیشرفته)، اجرای آن دیگر نیازمند هزینه‌های کلان یا تجهیزات تخصصی سنگین نیست.

این رویکرد نه تنها از نظر امنیتی قوی‌تر از روش‌های سنتی KYC است، بلکه هزینه‌و پیچیدگی کمتری در مقایسه با گذشته دارد.

از بانکداری و خدمات مسافرتی گرفته تا اپلیکیشن‌های دولتی، همه می‌توانند از سرعت و دقت بالاتر این فناوری بهره‌مند شوند و به یک راهکار احراز هویت ایمن، سریع و مقرون‌به‌صرفه دست یابند.

‍